İstanbul Planlama Ajansı (İPA), Marmara sarsıntılarının 25. yıl dönümünde, İstanbul’un sarsıntıya hazırlık sürecini ele alan ayrıntılı rapor yayınladı. İPA Lideri Dr. Buğra Gökçe, İstanbul’da 7,5 şiddetindeki bir zelzelede yüzde 20 ağır hasar olacağını belirtti, 6,8 milyon konutun yaklaşık 1,3 milyonunun riskli olduğuna dikkat çekti.
İPA, üzerinden 25 yıl geçen Marmara sarsıntılarıyla ilgili, İstanbul’un sarsıntıya hazırlık sürecini ve mevcut durumunu ele alan kapsamlı rapor yayınladı. İstanbul Planlama Ajansı Lideri Buğra Gökçe, 25 yılın sonunda kentsel risklerin gereğince azalmamış” olduğunu tabir etti. Toplumsal medya hesabından (X) İPA’nın zelzele raporunu paylaşan Dr. Buğra Gökçe, şu tabirleri kullandı:
“Çeyrek asır sonra: Atılacak daha çok adım var!
İstanbul’da 7,5 şiddetindeki bir sarsıntı olması halinde %20 ağır hasar meydana geleceği öngörülüyor. Her ne kadar yıllar içerisinde dönüşen konut sayısı artsa da mümkün bir sarsıntı senaryosunda İstanbul mevcut yapı stoku sebebiyle epeyce riskli durumda.
1999 Marmara Zelzelesi Türkiye’nin afet idaresinde bir milat olarak kabul edildi.
Buna karşın imar barışı üzere uygulamalar hayata geçti. Yapı kayıt dokümanı alan yapılar risk altında. İmar affı ile elde edilen gelirler de emeline uygun formda yapı stoğumuzun zelzele direncini arttırmak için kullanılmadı.
1999 sarsıntısından sonra yürürlüğe giren sarsıntı vergilerinden elde edilen gelirler de Türkiye’deki yapı stoğunu güzelleştirmek için kullanılmadı. Bu vergilerle 2003-2023 yılları ortasında 96 m2 büyüklüğünde 1,3 milyon konut yapılabilirdi.
Marmara Depremleri’nden sonra 2001 yılında 4708 sayılı Yapı Kontrolü Hakkında Kanun çıkartıldı ve yapı kontrol kuruluşları oluşturuldu. TMMOB raporuna nazaran ne yazık ki yapı üretim ve kontrol süreçleri kağıt üzerinde kaldı.
6,8 milyon konutun yaklaşık 1,3 milyonu riskli
İstanbul’da her üç yapıdan ikisi 2000 yılı öncesinde yapıldı. 6,8 milyon konutun yaklaşık 1,3 milyonu riskli. 1999 zelzelesinden sonra dönüşmesi gereken konutların sırf dörtte biri dönüştürülebildi.
25 yılın sonunda yapılan onca değişikliğe,inşa edilen onca yeni yapıya rağmen toplam kentsel risklerin gereğince azalmamış olmasını ise yeni yapıların en riskli yapıların yenilenmesi yerine rant pahası en yüksek bölgelerin dönüşümü için kullanıldığı biçiminde yorumlamak mümkün.
1999 Marmara Zelzelesi sonrası içi boşaltılan ve kentsel rantları değerlendirebilmek için
kullanılan “Kentsel Dönüşüm Bölgesi” kavramına ve 5393 sayılı Belediye Kanununun 73. hususuna süreçiçerisinde bir de 6306 Sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun kapsamında “rezerv alan” ve “riskli alan” kavramları eklenmiştir. 2010 yılı sonrası bu kavramlar ile askeri alanlar, yeşil alanlar, hazine ve kamu yerleri gereksinim duyan kesim ve bölgeler içinde yeni rant bölgeleri oluşturularak üst gelir kümesi projeleri için imara açılmıştır. 6 Şubat Sarsıntı tecrübesinin akabinde bu istismarın önüne geçmek yerine; rezerv alan yetkisinin genişletilmiştir. Rezerv alan yetkilerinin genişletilmiş olması ve bu gayeyle yeni bir kurum kurulması, 1999 Marmara Sarsıntısına misal bir yolun izlendiğini düşündürmektedir.
Yapılması gereken bütüncül bir bakış ile kentlerimizin topyekün afet ve sarsıntı seferberliğinde ele alınarak rant ve yetki odaklı düzenlemeler yerine, kamucu bir bakış açısıyla en dezavantajlı bölge ve en muhtaçlık sahibi bölümlerden başlanarak kentlerimiz ve yapı stoğumuzu yenilemek olmalıdır.”